کرون

بیماری کرون می‌تواند هر بخشی را از دستگاه گوارش (از دهان تا مقعد) تحت تاثیر قرار دهد - اغلب قسمتی از روده کوچک قبل از روده بزرگ/خود روده بزرگ را درگیر می‌کند.

مناطق آسیب‌دیده به صورت تکه‌هایی ظاهر می‌شوند که در کنار نواحی بافت سالم قرار دارند.

التهاب ممکن است از طریق لایه‌های متعدد به دیواره‌های دستگاه گوارش برسد.

کولیت اولسروز

در روده بزرگ (کولون) و رکتوم رخ می‌دهد.

نواحی آسیب‌دیده، پیوسته هستند (لکه‌دار نیستند) - معمولا از رکتوم شروع شده و بیشتر به سمت روده بزرگ گسترش می‌یابند.

التهاب فقط در داخلی‌ترین لایه پوششی روده بزرگ وجود دارد.

علائم

•   اسهال مداوم
•   درد شکم
•   خونریزی مقعدی/مدفوع خونی
•   کاهش وزن
•   خستگی

علت بروز بیماری

علت دقیق IBD ناشناخته است، اما فرضیه‌هایی در این زمینه وجود دارند. علل احتمالی بروز آن عبارتند از:

•   سیستم ایمنی به محرک‌های محیطی مانند ویروس یا باکتری که باعث التهاب دستگاه گوارش می‌شوند، واکنش نادرست نشان می‌دهد.
• به نظر می‌رسد یک جزء ژنتیکی نیز وجود دارد. فردی با سابقه خانوادگی IBD احتمال بیشتری دارد که دچار این پاسخ ایمنی نامناسب شود.

عوامل خطر

    سن: اکثر افراد مبتلا به IBD، پیش از 30 سالگی تشخیص داده می‌شوند، اما برخی نیز تا 50 یا 60 سالگی نشانه‌های این بیماری را نشان نمی‌دهند.

   نژاد یا قومیت: اگرچه IBD در افراد سفیدپوست شایع‌تر دیده می‌شود، در هر نژادی ممکن است رخ دهد. بروز موارد بیماری در دیگر نژادها و قومیت‌ها نیز رو به افزایش است.

   سابقه خانوادگی: اگر یکی از بستگان نزدیک - مانند والدین، خواهر و برادر یا فرزند - مبتلا به این بیماری باشد، شما در معرض خطر بیشتر ابتلا به آن قرار دارید.

   سیگار کشیدن:  سیگار کشیدن مهم‌ترین عامل خطر قابل کنترل برای ابتلا به بیماری کرون است. سیگار ممکن است به پیشگیری از بروز کولیت اولسروز کمک کند. با این حال، توجه به این نکته ضروری است که مضرات آن برای سلامت کلی بیشتر از هر مزیتی است و ترک سیگار می‌تواند سلامت عمومی دستگاه گوارش شما را بهبود بخشد و فواید سلامت بسیاری ارائه دهد.

  داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی:  این دسته از داروها عبارتند از ایبوپروفن، ناپروکسن سدیم، دیکلوفناک سدیم و دیگر موارد. این داروها ممکن است خطر ابتلا به IBD را افزایش داده یا بیماری را در افرادی که مبتلا به IBD هستند، تشدید کنند.

تشخیص

برای تشخیص IBD می‌توان از ترکیبی از آندوسکوپی (برای بیماری کرون) یا کولونوسکوپی (برای کولیت اولسروز) و مطالعات تصویربرداری دیگر، مانند: رادیوگرافی کنتراست، ام.آر.آی، سی‌تی اسکن، آزمایش نمونه‌های مدفوع و آزمایش‌های خون استفاده کرد.

داروها

هدف از درمان IBD کاهش التهابی است که باعث ایجاد علائم و نشانه‌های بیماری در شما می‌شوند. در بهترین حالت، درمان ممکن است نه فقط به تسکین علائم، بلکه به بهبودی طولانی‌مدت و کاهش خطر بروز عوارض کمک کند. درمان IBD معمولا شامل درمان دارویی یا جراحی است:

   داروهای ضد التهابی:

  داروهای ضد التهابی اغلب اولین قدم در درمان کولیت اولسروز هستند، و معمولا برای بیماری خفیف تا متوسط تجویز می‌شوند.

  این داروها بر اساس قضاوت پزشک از شدت بیماری، به صورت کوتاه‌مدت یا طولانی‌مدت، قابل استفاده هستند. اینکه کدام دارو را مصرف کنید، بستگی به ناحیه‌ای از دستگاه گوارش بیمار دارد که تحت تاثیر قرار گرفته است.

   سرکوبگرهای سیستم ایمنی:

  هنگامی که مواد شیمیایی به دنبال پاسخ ایمنی در بدن آزاد می‌شوند، می‌توانند به پوشش دستگاه گوارش آسیب برسانند.

  این داروها به روش‌های مختلفی برای سرکوب پاسخ ایمنی کار می‌کنند.

  اخیرا، داروهایی که به آنها «مولکول‌های کوچک» نیز می‌گویند برای درمان IBD به صورت خوراکی در دسترس قرار گرفته‌اند.

    بیولوژیک‌ها:

  بیولوژیک‌ها دسته جدیدی از درمان هستند که هدف آنها، خنثی کردن پروتئین‌هایی در بدن است که باعث التهاب می‌شوند. برخی از آنها از طریق تزریق داخل وریدی و برخی دیگر توسط خود بیمار تزریق می‌شوند.

    آنتی‌بیوتیک‌ها:

  آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است علاوه بر دیگر داروها یا زمانی که عفونت نگران‌کننده‌ای وجود باشد استفاده شوند.

   دیگر داروها و مکمل‌ها:

  برخی داروها علاوه بر کنترل التهاب، ممکن است به تسکین علائم و نشانه‌های بیماری کمک کنند، اما همیشه پیش از مصرف هر گونه  داروی بدون نسخه، با پزشک خود مشورت کنید.

  بسته به شدت IBD، پزشک ممکن است یک یا چند مورد از موارد زیر را توصیه کند:

    داروهای ضد اسهال:

  این داروها می‌توانند در برخی از افراد مبتلا به تنگی‌ها یا عفونت‌های خاص بی‌اثر یا مضر باشند. لطفا پیش از مصرف این داروها با پزشک خود مشورت کنید.

    مسکن‌ها:

  برای تسکین درد خفیف، پزشک ممکن است استامینوفن را توصیه کند. با این حال، ایبوپروفن، ناپروکسن سدیم و دیکلوفناک سدیم احتمالا علائم شما را بدتر کرده و می‌توانند بیماری را نیز تشدید کنند.

   ویتامین‌ها و مکمل‌ها:

اگر مواد مغذی کافی جذب نمی‌کنید، ممکن است مصرف ویتامین‌ها و مکمل‌های غذایی توصیه شود. پزشک در این زمینه شما را راهنمایی خواهد کرد.

مداخلات تغذیه‌ای

اطلاعات مربوط به درمان‌های تغذیه‌ای برای IBD اغلب بیماران را دچار گمراهی می‌کند. بسیاری از افراد اطلاعاتی را دریافت می‌کنند که به آنها می‌گوید از مصرف کل گروه‌های غذایی یا برخی غذاهای خاص اجتناب کنند. در حالی که نیازی به اجتناب از مصرف برخی غذاها نیست، مگر اینکه ماده غذائی خاصی علائم شما را بدتر کند. بهتر است تا حد امکان تعداد کمتری از غذاها را محدود کنید تا شانس دریافت یک رژیم غذایی متعادل و مغذی را افزایش دهید، زیرا برای حفظ عملکرد دستگاه گوارش و سلامت کلی شما مهم است.

هیچ رژیم غذایی خاصی برای پیشگیری یا درمان IBD معرفی نشده است. با این حال، برخی از استراتژی‌های رژیم غذایی به کنترل علائم کمک می‌کنند. برخی استراتژی‌های رژیم غذایی زیر ممکن است برای شما مناسب باشند:

یادداشت‌برداری از مواد غذایی خورده شده و سپس توجه به بدتر شدن علائم ممکن است به شما در شناسایی الگوهایی کمک کنند که نشان دهنده غذاهای مشکل‌ساز برای شما هستند.

رویکردهای متفاوتی برای رعایت رژیم غذایی هنگام شعله‌ور شدن نشانه‌ها و در غیاب عود بیماری وجود دارد. صرف‌نظر از بیماری، رژیم غذایی خود را بیش از حد محدود نکنید. تغذیه مناسب در طول بیماری مهم است.

به یاد داشته باشید:

اگر در زمان عود بیماری، کاهش وزن دارید، مصرف پروتئین (گوشت، ماهی، تخم مرغ) و انرژی دریافتی روزانه خود را افزایش دهید.

تبعیت از رژیم کم فیبر (دریافت فیبر به میزان ۲۵ گرم در روز) ممکن است برای مدت کوتاه توصیه شود. کاهش درازمدت مصرف فیبر می‌تواند برای به حداقل رساندن علائم و پیشگیری از وقوع انسداد روده ضروری باشد. توصیه می‌شود سبزی‌های به کار رفته در تهیه غذا به صورت پخته و کاملا نرم مصرف شده و زمانی که به صورت خام مصرف می‌شوند،0 از بافت نرم انتخاب شود.

از مصرف قند، شکر، عسل، و نوشابه پرهیز شود. تا زمان بهبود علائم، از مصرف شیر پرهیز شود. همچنین از ماست پروبیوتیک استفاده شود. غذاهای تند و حاوی ادویه زیاد باید حذف شوند.

دریافت حداقل ۸ لیوان مایعات در روز کمک‌کننده است.

عمل جراحی

اگر تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی، درمان دارویی یا دیگر درمان‌ها علائم و نشانه‌های IBD شما را تسکین ندهند، ممکن است پزشک شما انجام جراحی را توصیه کند.

نکته مهم: حتما از مشاوره پزشک خود برای تعیین نوع درمان مناسب و مداخلات تغذیه‌ای مورد نیاز استفاده کنید. همچنین، توصیه می‌شود که همواره مشکلات و سوالات خود را با پزشک در میان بگذارید تا بتوانید درمان مناسبی را برای بیماری التهابی روده خود فراهم کنید.

منابع:

1.https://www.cdc.gov/ibd/what-is-IBD.htm

2.https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/inflammatory-bowel-disease/symptoms-causes/syc-20353315

3.https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7852575