علل

علت دقیق بروز بیماری سندروم روده تحریک‌پذیر/ IBS مشخص نیست، اما عواملی مانند استرس، رژیم غذایی و عدم تعادل میکروبیوتای روده می‌توانند در ایجاد آن نقش داشته باشند. از این رو، برخی از افراد می‌توانند علائم خود را با مدیریت رژیم غذایی، سبک زندگی و استرس کنترل کنند. علائم شدیدتر را می‌توان با دارو و مشاوره پزشکی درمان کرد.

علائم

علائم IBS متفاوت هستند، اما معمولا برای مدت طولانی وجود دارند. شایع‌ترین آنها عبارتند از:

درد شکم، اسپاسم یا نفخ که با دفع مدفوع مرتبط بوده و پس از دفع، برطرف می‌شوند

تغییر در ظاهر حرکت روده

تغییرات در دفعات دفع مدفوع

علائم دیگر، مانند احساس تخلیه ناقص و افزایش گاز یا مخاط در مدفوع.

عوامل خطر

بسیاری از افراد گاهی علائم IBS را نشان می‌دهند، اما در صورت داشتن موارد زیر، بیشتر از دیگران در معرض خطر هستید:

جوان باشید: IBS در افراد کمتر از 50 سال بیشتر رخ می‌دهد.

سابقه خانوادگی IBS داشته باشید: ژن‌ها در بروز IBS ممکن است نقش داشته باشند، مانند عوامل مشترک در محیط خانواده یا ترکیبی از ژن‌ها و محیط.

مبتلا به اضطراب، افسردگی یا دیگر مشکلات سلامت روان باشید: سابقه سوء استفاده جنسی، فیزیکی یا عاطفی نیز ممکن است یک عامل خطر برای شما باشند.

داروها و درمان‌ها

درمان IBS بر تسکین علائم تمرکز دارد تا کمک کند افراد تا حد امکان بدون علائم زندگی کنند.

علائم خفیف را اغلب می‌توان با مدیریت استرس و با ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی و سبک زندگی کنترل کرد.

مداخلات تغذیه‌ای برای IBS

رژیم غذایی، نقش کلیدی در کنترل علائم IBS دارد. برخی از مواد غذایی می‌توانند علائم را تحریک یا تشدید کنند، در حالی که برخی دیگر ممکن است تسکین‌بخش باشند. توصیه می‌شود از رژیم غذایی با محتوای کم اولیگوساکاریدها، دی‌ساکاریدها، مونوساکاریدها، و پلیول‌های تخمیرپذیر پیروی شود. این رژیم غذایی شامل اجتناب از مصرف برخی کربوهیدرات‌ها است که می‌توانند در روده تخمیر شده و علائم را ایجاد یا تشدید کنند. هم‌چنین، حفظ یک رژیم غذایی متعادل و سالم که شامل مواد غذایی دارای فیبر باشد، می‌تواند به حرکات طبیعی روده و سلامت کلی گوارش کمک کند. مصرف نوشیدنی‌های گازدار و الکلی و برخی غذاهای خاص بنا به تجربه فرد نیز می‌توانند منجر به نفخ یا گاز معده شوند که در نتیجه باید از مصرف آنها پرهیز شود.

به‌طور کلی، وعده‌های غذایی نباید حذف شوند. توصیه می‌شود هر روز غذا تقریبا در یک زمان مشخص صرف شود تا به تنظیم عملکرد روده کمک کند. در صورت داشتن اسهال، خوردن وعده‌های غذایی کوچک و با فواصل کمتر باعث می‌شود احساس بهتری ایجاد شود، و در صورت وجود یبوست، خوردن مقادیر بیشتری از غذاهای پر فیبر به حرکت غذا از طریق روده کمک می‌کند.

انجام منظم ورزش

ورزش به کاهش افسردگی و استرس کمک می‌کند، انقباضات روده را تحریک می‌کند و منجر می‌شود تا احساس بهتری نسبت به خودتان داشته باشید. از جمله ورزش‌های موثر می‌توان به یوگا یا مدیتیشن اشاره کرد که می‌توانند به کاهش استرس بسیار کمک کنند.

بر اساس علائم موجود در بیمار، مصرف داروهای متفاوتی توصیه می‌شود، از جمله:

مکمل‌های فیبر: مصرف مکمل‌هایی مانند پسیلیوم (متاموسیل) همراه با مایعات ممکن است به کنترل یبوست کمک کند.

ملین‌ها: اگر مصرف فیبر به برطرف شدن یبوست کمک نمی‌کند، ممکن است برای شما ملین‌های بدون نیاز به نسخه، مانند هیدروکسید منیزیم خوراکی یا پلی‌اتیلن‌گلیکول، تجویز شود.

داروهای ضد اسهال: داروهای بدون نیاز به نسخه، مانند لوپرامید، می‌توانند به کنترل اسهال کمک کنند.

داروهای آنتی‌کولینرژیک: داروهایی مانند دی‌سیکلومین می‌توانند به تسکین اسپاسم‌های دردناک روده کمک کنند. گاهی برای افرادی که دچار حملات اسهال می‌شوند، تجویز می‌شود. این داروها به‌طور کلی بی‌خطر هستند اما می‌توانند باعث یبوست، خشکی دهان و تاری دید شوند.

داروهای ضد افسردگی سه‌حلقه‌ای: این نوع داروها می‌توانند به کاهش افسردگی کمک کنند، اما از فعالیت نورون‌های کنترل کننده روده نیز جلوگیری می‌کنند، بنابراین ممکن است منجر به کاهش درد شوند. تجویز این داروها بر عهده پزشک است. عوارض جانبی آنها می‌تواند شامل خواب‌آلودگی، تاری دید، سرگیجه و خشکی دهان باشد.

داروهای ضد افسردگی SSRI: این دسته از داروها ممکن است به کاهش افسردگی، درد و برطرف شدن یبوست کمک کنند. پزشک معالج در این زمینه بیمار را راهنمایی می‌کند.

داروهای ضد درد: برخی داروها ممکن است درد شدید یا نفخ را کاهش دهند. پزشک تشخیص می‌دهد که این داروها برای شما مفید هستند یا خیر.

اشتباهات رایج در مدیریت درمانی IBS

بیماران مبتلا به IBS اغلب برخی از اشتباهات رایج را انجام می‌دهند که ممکن است علائم آنها را شدت بخشند. یکی از این موارد، تشخیصی است که بیمار برای خود می‌گذارد و نه پزشک. مهم است که برای تشخیص دقیق و دریافت درمان به پزشک مراجعه شود.

اشتباه دیگر، حذف کامل یک سری از گروه‌های غذایی از برنامه غذایی روزانه بدون راهنمایی و نظر متخصص است، که ممکن است منجر به کمبود عناصر غذایی شود.

به خاطر داشته باشید که مدیریت درمانی IBS نیازمند رویکرد چند بعدی است که شامل هدایت صورت گرفته از سوی پزشک، تغییرات رژیم غذایی و مدیریت استرس می‌شود. با درک و انتخاب‌های آگاهانه، می‌توانید کنترل علائم خود را به دست بگیرید و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشید.

منابع:

(May 12, 2023). "Irritable bowel syndrome (IBS)-Mayo clinic." from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/irritable-bowel-syndrome/symptoms-causes/syc-20360016

.

Arnold Wald, M. (Jul 2023.). "Treatment of irritable bowel syndrome in adults." from https://www.uptodate.com/contents/treatment-of-irritable-bowel-syndrome-in-adults

(24 February 2021). "Irritable bowel syndrome (IBS)-NHS." from https://www.nhs.uk/conditions/irritable-bowel-syndrome-ibs/#:~:text=Irritable%20bowel%20syndrome%20(IBS)%20is,or%20months%20at%20a%20time

.